Wanda de Kanter

Interview in Arts en Auto, 18 mei 2015. Tekst: Marjan Enzlin

Longartsen Dekker en De Kanter willen vakminister op VWS

Het woord ‘slaaf’ zit niet voor niets in het woord ‘verslaafd’ en roken heeft dus niets te maken met vrije keuze. Sterker nog; de tabaksindustrie en de politiek zijn verantwoordelijk voor de vele nicotineslachtoffers per jaar. Het is zelfs voor een roker verademend om met longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker over roken te praten. “Wij doen niet aan stigmatisering.”

De dames longartsen zijn het volledig eens. Minister Edith Schippers zou het prima doen op Economische Zaken, maar is een ramp op Volksgezondheid. “Bezuinigen gaat haar uitstekend af, maar ondertussen verdwijnen preventieve maatregelen en campagnes als sneeuw voor de zon”, roepen ze in koor. Er moet sowieso nooit meer een VVD-minister op Volksgezondheid komen, vinden Wanda de Kanter (NKI/AVL) en Pauline Dekker (Rode Kruis Ziekenhuis). Want VVD-ministers hebben de neiging verslaving onder het begrip ‘vrije keuze’ te scharen. Maar keuzevrijheid bestaat niet als het om gezondheid gaat, zeggen de dokters. En vaak ook niet als het om leefstijl gaat. Geen roker kiest in vrijheid te roken en dat geldt evenzo voor de ernstig obese mens als het gaat om extreem veel en ongezond eten. De longartsen worden dan ook witheet van liberale uitlatingen over lifestyle-keuzes met betrekking tot gezondheid en de vrijheid die men daarin verondersteld wordt te hebben. Dekker: “Lifestyle gaat over geurkaarsen en teenslippers, niet over verslaving of armoede. Het past een VWS-minister niet om in dit verband over keuzevrijheid te spreken. Er zou eigenlijk altijd een vakminister op dit departement moeten zitten en het liefst niet eentje van de VVD, die marktwerking altijd laat prevaleren boven gezondheid. Want de combinatie marktwerking en gezondheidszorg is letterlijk killing.”

Artsenauto LIVE Wanda de Kanter en Pauline Dekker zijn erbij op Mariënwaerdt. Zij verzorgen een medisch cabaret rond motivational interviewing in de TalkTent (15.00 uur). De longartsen wensen geen gage. Deze wordt volledig afgedragen aan Stichting Rookpreventie Jeugd. Kaarten voor Arts en Auto LIVE: artsenautolive.nl

Schrijnende realiteit

Ferme uitspraken van twee vrouwen die zich hartstochtelijk inzetten voor rookpreventie onder de jeugd en zich met evenveel passie werpen op het motiveren van nicotineverslaafden om te stoppen met roken. Niet via belerende preken of stigmatisering, maar via het open bevragen van de patiënt opdat deze een motivatiebalans kan opmaken en op grond daarvan misschien wel beslist te stoppen. Of niet natuurlijk. Hoe dan ook; Dekker en De Kanter benaderen de rokende longpatiënt met compassie. Gedreven door de schrijnende realiteit die ze dagelijks in de spreekkamer tegenkomen. “Het is volstrekte bullshit om te veronderstellen dat roken gedrag is waarvoor iemand kiest”, zegt De Kanter nog maar eens. “Wij doen dus niet aan stigmatisering van de roker. Integendeel, we vechten tegen het stigma. En we vechten tegen de werkelijk verantwoordelijken voor de 20.000 doden per jaar als gevolg van roken: de tabaksindustrie én de politiek, die kennelijk belang heeft bij het in stand houden van die industrie.”

Replacement smokers

Op haar telefoon tovert De Kanter een marketingplan tevoorschijn. Door onderzoeksjournalisten opgediept uit documenten van een tabaksfabrikant. Geheime documenten uiteraard, want het was vast niet de bedoeling dat de hele wereld zou weten dat jeugdige potentiële rokers door de industrie ‘replacement smokers’ worden genoemd. Laat de term even op u inwerken; replacement smokers. Zij dus die de omzet van de fabrikant moeten veiligstellen, zij die de gestopte én de overleden rokers moeten vervangen. “Ronduit schokkend”, zegt De Kanter. “Want het gaat hier over tieners: jonge, potentiële rokers. Nieuwe rokers. De industrie dus maakt plannen om ze creatief te benaderen. En je wilt niet weten wie er allemaal plaatshebben in de commissariaten van deze bedrijven. Walgelijk gewoon.”

Wie denkt in de twee longartsen zure, verbitterde dames te ontmoeten, heeft het mis. Gefrustreerd zijn ze zeker en woedend bovendien, maar allerminst zuur. Wanda de Kanter en Pauline Dekker – toevallig beiden met een geschiedenis op Borneo – hebben de gezelligheid van Bourgondiërs en waarderen het goede leven. Humor is een begrip dat hen op het lijf geschreven staat. “Kijk uit, ik heb luizen!”, roept De Kanter tegen Dekker, als de fotograaf ze vraagt met de hoofden tegen elkaar aan te gaan zitten. Dekker schiet in de lach om deze weinig subtiele verwijzing naar de zojuist door het RIVM gestarte luizencampagne. Vlak voor de komst van de fotograaf hadden ze er al over verteld: het RIVM doet geen antirookcampagnes meer. “Maar over luizen maken ze zich kennelijk enorm veel zorgen”, zegt De Kanter cynisch. “Lekker belangrijk; van hoofdluis gaat niemand dood.”

De Kanter en Dekker zetten hun kennis, vastberadenheid én humor in tegen het kwaad

Het lijkt erop dat de longartsen – zelf trouwens op andere gebieden zeer voorzien van een liberale kijk op het leven – door minister Schippers en haar liberale wind op VWS nog eens extra getriggerd zijn om voor tegenwind te zorgen. En wind is dan wat bescheiden uitgedrukt: iets of iemand heeft de ‘stormknop’ ingedrukt. De Kanter: “Het is niet iets of iemand; het is het hele plaatje. Het bewezen feit dat de corebusiness van de tabaksindustrie is jonge mensen zo snel mogelijk farmacologisch verslaafd te maken aan nicotine, het feit dat hen toegestaan wordt dat te doen, het feit dat tabakslobbyisten gezellig staan te borrelen met onze beleidsmakers en het feit dat niemand meer écht wil inzetten op preventie, maken het gewoon noodzakelijk om tegenkracht in te zetten. Ik bedoel: op middelbare scholen roken heel veel jonge mensen, het aantal vrouwen dat aan longkanker overlijdt is de laatste tien jaar verdubbeld en dan zegt een knul van de JOVD (jonge liberalen) met droge ogen op een bijeenkomst dat wij dokters eigenlijk verantwoordelijk zijn voor de verslaving. Omdat wij de mensen die ziek worden van hun verslaving, blijven behandelen en ze niet verantwoordelijk maken voor hun zogenaamde eigen keuze. Nou, dan heb je ons in de gordijnen hoor.”

En dus zetten De Kanter en Dekker hun kennis, energie, vastberadenheid, vaardigheden én humor in tegen het kwaad. Heel basaal in de spreekkamer, waar zij hun patiënten niet de les lezen maar om toestemming vragen over de rookverslaving te praten en deze patiënten ook credit geven voor alle veronderstelde voordelen van het roken waar ze afscheid van moeten nemen in het geval ze zelf beslissen te stoppen. Maar ook via de Stichting Rookpreventie Jeugd die maar één doel heeft: nicotineverslaving uitbannen door ervoor te zorgen dat jonge mensen niet gaan roken.

De stichting werd in 2009 door De Kanter en Dekker opgericht en lobbyt voor twee maatregelen: het ontoegankelijk maken van de sigaret voor jongeren door 1) de verkooppunten drastisch te verminderen en 2) de accijns op tabak drastisch te verhogen. En omdat de beleidsmakers daar vanwege allerlei belangen niets voor voelen, worden er ook officiële klachten ingediend en zaken gevoerd tegen de pro-rookkrachten in de samenleving. Zo werd een klacht ingediend tegen de minister van Defensie omdat defensie extreem goedkope sigaretten verstrekt aan jong personeel en voert de stichting een rechtszaak tegen de Staat der Nederlanden omdat deze regelmatig de tabaksindustrie en haar lobbyisten ontvangt. Hetgeen volgens de longartsen geheel in strijd is met het juridisch bindende WHO FCTC 5.3 akkoord, dat Nederland in 2005 heeft ondertekend.

Gezellig

Bij rokers hebben anti-rooklobbyisten doorgaans niet zo’n gezellig imago. Logisch, want die confronteren hen met alles wat rokers voortdurend proberen te vergeten. Toch vormen De Kanter en Dekker een uitzondering op die ongeschreven regel. Het is zelfs voor een straffe roker een verademing met ze te praten over roken én het is onmogelijk om ondertussen geen plezier met ze te hebben. Humor, zelfspot en ernst wisselen elkaar in rap tempo af. En ieder spoor van moralisme jegens de roker ontbreekt. Misschien helpt het dat beide longartsen ex-roker zijn, maar het is meer waarschijnlijk dat ze samen ‘toevallig’ precies de goede mix van vaardigheden bezitten om de juiste toon te raken. En niks menselijks is hen vreemd. Dat is ook altijd prettig. Zo vertelt Dekker – die net terug is uit een kuuroord – tijdens het interview dat ze via een sportschool uit de buurt met een personal trainer is begonnen, bij wijze van stok achter de deur. “Want als ik dat niet doe, komt er niks van mijn goede voornemens.” Waarop De Kanter, vanachter een glas witte wijn, zonder omhaal meldt dat ze “he-le-maal niet van bewegen houdt”. “Ik was eens op een leefstijlbijeenkomst met zo’n honderd artsen”, vertelt ze. “Toen vroeg de spreker vanaf het podium aan de zaal of er ook aanwezigen waren die niet van bewegen houden. Dus ik steek mijn hand op. Blijk ik de enige te zijn! Waarop de spreker zegt dat het precies klopt: 1 tot 3 procent van de mensen ervaart gewoon nooit plezier aan sporten. Ook al zetten ze door. Nou, ik vertegenwoordig dus die ene procent. Lekker dan.”

Kijk, daar kan een patiënt in de spreekkamer wat mee. Een beetje zelfspot en gedoseerde kwetsbaarheid maken de deskundige arts aan de overkant van de tafel, die open met je spreekt over het aanpakken van je leefstijl, ineens toch veel minder een autoriteit. Dan kun je misschien zelfs wel samen gaan werken aan zoiets moeilijks als het beteugelen van een moordende verslaving. Longartsen De Kanter en Dekker hebben een manier gevonden die beter werkt dan andere manieren. Wie wil weten hoe, kan het tweetal op 6 juni op Landgoed Mariënwaerdt aan het werk zien tijdens een kort cabaret in de TalkTent. Om daarna met frisse moed te gaan genieten van het goede leven. Want daar draait het vooral om tijdens Arts en Auto LIVE.

Steun Stichting Rookpreventie Jeugd De door Wanda de Kanter en Pauline Dekker in 2009 opgerichte Stichting Rookpreventie Jeugd wil roken geschiedenis maken door te zorgen dat kinderen niet beginnen met roken. De stichting probeert de politiek te bewegen de accijns op tabak sterk te verhogen en het aantal verkooppunten van tabak sterk te verminderen. Via de films van Rookalarm kweekt Rookpreventie Jeugd daartoe draagvlak onder (groot)ouders van jonge kinderen. En via de website TabakNee stelt de stichting de praktijken van de tabakslobby aan de kaak. De activiteiten van Stichting Rookpreventie Jeugd worden gefinancierd uit donaties en sponsorbijdragen. U kunt vriend worden van de stichting, uw steun wordt zeer op prijs gesteld.

stichtingrookpreventiejeugd.nl

Donaties: NL84 ABNA 0475 8663 04 t.n.v. Rookpreventie Jeugd Amsterdam