Wanda de Kanter

Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) wilde naar een rookvrije generatie: kinderen die nu geboren worden zouden nooit meer moeten gaan roken. Ook de KNMG wil naar een rookvrije samenleving voor alle kinderen geboren vanaf 2017. Een grote advertentie in de Volkskrant voor dit concept wordt door minstens 50 organisaties onderschreven. Het is een aantrekkelijk idee. Het grote voordeel is dat het een geleidelijk proces is, wat pas in 2035 actueel wordt. De politiek heeft alle tijd om maatregelen te nemen, begin bij de zwangere die rookt en groei mee met de kleine. Voor elke fase een nieuwe maatregel… Een concept omarmen is 1, er ook naar handelen 2……

Als de sigaret nu zou worden uitgevonden, zou hij nooit op de markt worden gebracht. Geen enkele autoriteit zou een staafje goedkeuren dat zoveel schade veroorzaakt als het precies zo wordt gebruikt als de fabrikant op het oog heeft. Maar het is helaas anders gelopen. De industrie strooide twijfel over de gezondheidsschade van het over de longen roken van de sigaret, lobbyde op het hoogste niveau om regelgeving tegen te houden en spendeerde miljarden aan marketing om van het dodelijkste product dat ooit door mensen is bedacht, gemeengoed te maken.

Anno 2016 blijft het aantal rokers in Nederland nog altijd 25% van de bevolking uitmaken. Elke dag raken in Nederland 100 kinderen verslaafd aan tabak. Een product dat hier op meer dan 30.000 punten te koop is voor een lage prijs. Nederland bungelt van de Westerse landen qua kennis over de gevolgen van tabak onderaan de lijst.

Rokers zijn verslaafd, Maar liefst 80 % van hen wil stoppen, maar het lukt hen niet. Van alle mensen die stoppen zonder begeleiding is 95 % binnen een jaar weer begonnen.

Stichting Eindspel Tabak liet de kosten berekenen van een maatschappij mét tabak en een maatschappij zonder tabak. Roken kost de samenleving 30 miljard euro, kosten die vooral terecht komen bij de rokers zelf.

Jaarlijks vallen er 600 dodelijke verkeersslachtoffers, waardoor het dragen van een riem in de auto en een helm op een scooter verplicht is gesteld. Met 20.000 tabaksslachtoffers per jaar is het niet te begrijpen dat kinderen niet beter beschermd worden tegen de schadelijke gevolgen van tabak.

In landen waar effectieve maatregelen genomen zijn ligt het percentage rokers rond 12 % van de bevolking, een dalend cijfer. Dáár hebben ze de bevolking beschermd door het invoeren van bewezen effectieve maatregelen zoals een flinke accijnsverhoging, het inperken van het aantal verkooppunten, een display ban zodat tabak niet meer in de winkelschappen te zien is en plain packaging, het verwijderen van merkuitingen van tabaksverpakkingen.

In Nederland is het verhogen van de leeftijd waarop je tabak mag kopen aantoonbaar mislukt. Er is nauwelijks handhaving mogelijk op 30.000 verkooppunten. Meer dan 70 % van de minderjarigen die tabak proberen te kopen, krijgt sigaretten gewoon mee. Dankzij kartel afspraken binnen het CBL wordt effectieve leeftijdscontrole voorkomen.

Kinderen worden door de tabaksindustrie ‘Replacement smokers’ genoemd, zij moeten de reeds overleden rokers vervangen zodat ze levenslang de kas van de industrie kunnen spekken.

Desgevraagd wil geen enkele roker dat hun (klein)kinderen gaan roken. Door de combinatie van feiten: de machteloosheid van de roker om te stoppen en de wens van zowel rokers als niet-rokers om kinderen te beschermen tegen een tabaksverslaving is er draagvlak in de samenleving voor een rookvrije generatie.

Kinderen die worden geboren in het jaar 2017 zouden geen tabak meer moeten kunnen kopen, zodat ze niet meer verslaafd kunnen raken. Het is een schitterend concept dat op dit moment in meerdere landen overwogen wordt. De Alliantie Nederland Rookvrij lanceerde het in Nederland. Een idee dat door vrijwel iedereen wordt omarmd, behalve door de mensen die hun brood verdienen aan de tabaksverslaving van een ander.

Kiezen voor een tabaksvrije generatie betekent ook dat de omgeving mee zal moeten groeien met het kind. Al voor de conceptie gebeurt dat met het motto: als je graag een baby wil, stop dan eerst met roken en daarna met de pil. De vruchtbaarheid wordt groter en je wilt de foetus beschermen tegen de gevolgen van tabak (aangeboren afwijkingen, vroeggeboorte, nicotineverslaving).

Eenmaal geboren dient de baby rookvrij op te groeien: ouders roken niet (in het bijzijn van de kinderen), peuters worden niet blootgesteld aan giftige sigarettenrook die een chronische middenoorontsteking en bronchitis tot gevolg kan hebben. De medewerkers op de crèche noch de oppas/grootouders roken. Als de kinderen op hun vierde naar de basisschool gaan, roken de leraren (overdag) niet. Bovendien zijn de schoolpleinen rookvrij. En op weg van school naar huis zien de kleuters geen sigaretten meer bij Albert Heijn, de Jumbo, de AKO, het Kruidvat of bij Shell (nu kan een kind van negen al drie sigarettenmerken noemen, maar dan zullen ze er geen enkele kennen).

Als kinderen naar de middelbare school gaan zien zij geen oudere kinderen meer roken op het schoolplein of rond school, is er geen tabak te koop in de buurt van de school, (maar alleen in gespecialiseerde tabakszaken voor 13 euro per pakje).

De pakjes zien er allemaal hetzelfde uit, het aantrekkelijke logo is verdwenen, bovendien staan er nare plaatjes op. Peergroup pressure neemt langzaam af dankzij zeer effectieve campagnes die deze jaren gevoerd zijn om kennis en derhalve draagvlak te vergroten voor al deze maatregelen. Het is niet stoer of sexy meer om te roken.

En dan worden die kinderen 18 jaar in het jaar 2035: ze roken niet en zullen dat ook nooit gaan doen.

Een utopie? Stichting Eindspel Tabak gelooft dat dit geschetste beeld werkelijkheid kan worden maar dat wetgeving noodzakelijk is: kinderen geboren na 2016 mogen geen tabak meer kopen. Waarom zouden bovenstaande maatregelen nu ineens wél worden genomen, terwijl de Nederlandse overheid er telkens voor kiest om af te wachten en alleen het strikt noodzakelijke te doen.

Er is draagvlak voor het concept. Door meer en betere voorlichting kunnen we de kennis over de schade van tabak vergroten zodat Nederland doordrongen raakt van het feit dat tabak geen gewoongoed (meer) zou moeten zijn. Met een rookvrije generatie kunnen we de fout die decennia geleden gemaakt is: tabak toelaten tot de markt, voorgoed ongedaan maken. Overigens is het geen nieuw idee, in vele landen speelt het concept endgame of tobacco met generatie gebonden tabaksverboden in allerlei vormen.

Wetgeving of niet, er rust een zware verantwoordelijkheid op de overheid om er voor te zorgen dat het tabaksgebruik wordt teruggebracht. Laat de KNMG dit proces bewaken en er boven op zitten, zodat de overheid zich aan zijn belofte houdt en het geen window dressing wordt.