Wanda de Kanter

Wanda de Kanter valt in de prijzen in strijd tegen de sigaret

Afgelopen jaar won Wanda de Kanter maar liefst twee ( drie : Inspire2live Hero of Cancer Award) prijzen: de GLCC journalism award én de prijs voor de meest invloedrijke vrouw in 2018. Wat drijft haar om haar strijd tegen het roken door te gaan? “Ik ben bewust 70% gaan werken om tijd over te houden voor iets na de spreekkamer. Politici moeten gaan inzien dat roken een heel groot probleem is”, zegt de Kanter.

“Veel mensen overlijden aan longkanker, volgend jaar is de mortaliteit van longkanker onder vrouwen in Nederland het hoogste van Europa”, steekt de Kanter van wal. “De longkanker-patiëntenvereniging had een sterk wisselend bestuur door deze hoge sterfte, zeker als in vergelijking met bijvoorbeeld de borstkankervereniging. Die zijn financieel ook veel sterker door het grote aantal ook jonge overlevers, waardoor er heel veel  media-aandacht voor hen is. Daarbij komt nog het zwaardrukkende stigma van roken. We proberen de schuld te leggen bij de tabaksindustrie en de overheid. Als longarts zien we hoe ziek patiënten kunnen worden door het roken, maar zij kunnen hun verhaal vaak niet vertellen omdat ze te ziek zijn.” De Kanter probeert daarom longkanker meer op de kaart te zetten in Nederland, wat bijdraagt aan de kwaliteit van zorg en bewustwording van roken-gerelateerde ziekten. Hiervoor kreeg zij de Global Lung Cancer Coalition (GLCC) Journalism Award van de patiëntenadviesraad van Longkanker Nederland voor haar ‘uitzonderlijke bijdrage aan de zichtbaarheid van longkanker in de media’. “Het percentage rokers wordt door hoger opgeleiden nog altijd onderschat. Bijna 25% van de mensen rookt op dit moment en dit is vaak gerelateerd aan een lagere sociaaleconomische klasse. Bij grote bedrijven met lager opgeleid personeel kan het percentage rokers oplopen tot 60%. De Nederlandse overheid moet inzien dat in onze maatschappij twee op de drie kinderen die een eerste sigaret roken, later een dagelijkse roker wordt. Van die dagelijkse rokers zal uiteindelijk 2 van de 3 aan het roken overlijden. En een kwart ruim voor het pensioen. Het is onbegrijpelijk dat de politiek op dit moment nog nauwelijks ingrijpt met de huidige kennis; elk jaar dat je effectieve maatregelen uitstelt geeft weer 20.000 tabaksdoden op termijn”, vindt de Kanter.

Macht, geld en invloed

De andere prijs won de Kanter samen met Bénédicte Ficq, de advocate in de strafzaak tegen de tabaksindustrie. Ze werden uitgeroepen door Opzij als meest invloedrijke vrouw en ze wonnen ook de prijs in de categorie gezondheid. De Kanter wordt een beetje cynisch: “Het is een eervolle prijs, maar voor invloed heb je geld en macht nodig. Dat heb ik niet. Ik word niet betaald voor mijn diensten, in tegenstelling tot de advocaten van de tabaksindustrie. Daar loop ik nu tegen aan. Voor onze lezingen wordt nu veel geld gevraagd voor onze Stichting via sprekersbureau Zijspreekt, maar dat zijn natuurlijk geen structurele inkomsten. De Opzij jury ziet het roken in ieder geval als een groot maatschappelijk belang, maar het blijft voor ons erg moeilijk om financiering te krijgen voor primaire preventie.” Eerder was de Kanter voorzitter van de Werkgroep Tabaksverslaving, die inmiddels is opgeheven. De Kanter vervolgt haar betoog: “Er gebeurde te weinig en we vinden dat dit onderwerp een kerntaak is van het NVALT-bestuur, het raakt tenslotte alle deelgebieden. De KNMG-voorzitter staat  achter ons, maar de Federatie Medisch Specialisten (FMS) durfde helaas geen aangifte te doen tegen de tabaksindustrie. Mogelijk vinden zij het een aantasting van de vrije keuze om te voorkomen dat kinderen  gaan roken. De ernst van de tabaksverslaving is bij heel veel specialisten niet bekend. Als de KNMG en het NVALT-bestuur, inclusief de federatie, zich (nog) actiever gaan opstellen richting overheid hebben we een veel grotere macht richting de minister. Er gaan tenslotte jaarlijks 20.000 mensen dood aan iets wat te voorkomen is! Laatst was er een hele hype rondom nitrosamine, een kankerverwekkende stof in Losartan. Waarom wordt dat wel gezien en het probleem van het roken niet? Net als ten tijde van de slaven toen de witte elite aangaf dat slavernij afgeschaft moest worden, heb je nu dokters nodig die naar voren stappen met het rookprobleem.” De grote winst ligt dus volgens de Kanter bij het NVALT-bestuur en de FMS. Ze vervolgt: “Zij zouden zich bijvoorbeeld kunnen bemoeien met de Alliantie Rookvrije Generatie, een samenwerkingsverband van longfonds, KWF en Hartstichting. Opvallend is dat bijvoorbeeld de Hartstichting bijzonder weinig zegt over roken en myocardinfarcten. Het thema roken laten ze over aan de Alliantie, misschien omdat ze bang zijn om donateurs kwijt te raken met deze ongemakkelijke boodschap.  Het feit dat met 500.000 patiënten niemand weet wat COPD is, is een punt van aandacht. Er zijn al 10 jaar geen effectieve awareness campagnes over de gevolgen van roken.”

De lobby van de tabaksfabrikanten

De Kanter is al jaren het gezicht van de anti-rook campagne in Nederland, naast Pauline Dekker. De tabaksindustrie is de laatste tijd veel in het nieuws, zoals de strafzaak tegen de tabaksfabrikanten, de ABP die hun beleggingen in de tabak heeft stopgezet, Ferrari wordt opnieuw gesponsord door Philip Morris, de Hoogleraar Belasting rechts van de Universiteit in Utrecht die financiering van zijn onderzoek door Philip Morris moest stopzetten. En niet te vergeten het miljarden fonds van Philip Morris International die op een slinkse wijze het Westen wederom aan de nicotine weet te krijgen. Door hun elektrische sigaretten is in Amerika 20% van de kinderen van 16 jaar aan de nicotine-inhalatie. Ondanks de publiciteit is De Kanter niet tevreden: “De tabaksindustrie staat nu sterk negatief in beeld, maar desondanks worden er meer sigaretten verkocht als ooit tevoren. De tabaksindustrie heeft als enige doel om geld te verdienen. Er bestaat geen vrijheid of vrije keuze bij het roken van sigaretten. Er zou een rookvrije generatie moeten zijn in 2040, maar dat betekent dat de kinderen die nu geboren worden nooit meer sigaretten zouden moeten kunnen kopen. Dat zou middels een wettelijke onderbouwing moeten geschieden. Dit kan je niet aan de markt overlaten. Hierin trekken we op met een aantal belangrijke zorgondernemers en advocaten.” Volgens de Kanter zou het preventieakkoord veel scherper moeten worden. Ze gaat verder: “De politiek is nu aan zet. De voorgenomen jaarlijkse structurele accijnsverhoging was op het laatste moment van de baan. Er is een hele krachtige minister nodig om dit te bereiken. Tabak moet een product worden waar je geen zaken mee doet. Er moeten meer rechtszaken komen door de doelgroep, bijvoorbeeld nabestaanden van longkankerpatiënten. Je moet het geweten van de tabaksindustrie, bestuurders en politici aanspreken, want kinderen kan je het niet kwalijk nemen dat ze gaan roken.”

Bereikte doelen

Desondanks zijn er ook behaalde successen. “Het Antoni van Leeuwenhoek (AVL) heeft aangifte gedaan tegen de fabrikanten. Daarna volgden alle academische ziekenhuizen en zelfs de NVALT! Er hebben wel bijna een miljoen mensen aangifte gedaan. We hebben inmiddels ruim 31.000 volgers bij de website Sick of smoking. De Alliantie Nederland Rookvrij probeert nu met lokale initiatieven plekken rookvrij te maken, zoals een crèche of de hockeyclub als onderdeel van de routekaart naar een rookvrije generatie. Dat is natuurlijk een goed begin, maar het moet nu al groter. We weten wat effectief is: structurele jaarlijkse prijsophoging en beperken van het aantal verkooppunten middels een vergunningen stelsel ,gecombineerd met campagnes. We moeten nu doorpakken, elk jaar dat je effectieve maatregelen uitstelt levert in de toekomst weer 20.000 tabaksdoden op en miljoenen zieken. Ik ben soms helemaal klaar met het gebrek aan urgentie. Ik ben nog niet moedeloos, maar je moet een lange adem hebben,” aldus de Kanter.

Sjoemelsigaret

Hoewel er in december 2018 een einde is gekomen aan het proces tegens de tabaksfabrikanten, is er uit deze strafzaak een nieuwe civiele rechtszaak over de sjoemelsigaret ontstaan: de sigaret waarbij volgens het RIVM er twee tot vijf keer zoveel nicotine en teer wordt geïnhaleerd. De Kanter: “Mensen gaan dieper inhaleren om aan hun grotere nicotinebehoefte te voldoen. Opvallend is dat dit ook leidt tot een ander type longkanker. Tumoren zitten tegenwoordig dieper in de longen ten opzichte van vroeger. CT geleide biopten in een tumor zijn nu vaker noodzakelijk, terwijl vroeger met een bronchoscopie al bij de tumor gekomen kon worden. Daarnaast vinden we nu vaker adenocarcinomen, terwijl dit eerder plaveiselcelcarcinomen waren. Dit is zeer waarschijnlijk het gevolg van de gaatjes in het filter van de sigaret.” Deze sjoemelsigaret heeft geleid tot een civiele zaak en een hoorzitting bij VWS, omdat de sigaretten nog steeds in de schappen liggen. “Dit alles kost veel geld, en levert maar weinig publiciteit op. Maar is van cruciaal belang: stel je voor dat de NVWA besluit om alle sigaretten die niet voldoen aan de maximale emissiewaarden van de markt te halen.”

Stoppen met roken poli

Hoe pakt de Kanter zelf het stoppen met roken aan bij haar patiënten? “Het meeste is te winnen door primaire preventie bij jongeren. Er wordt ook aan secundaire en tertiaire preventie in het AVL gewerkt. Al bij de balie wordt bij iedereen(!) de rookanamnese afgenomen. Iedereen die rookt komt in de toekomst automatisch bij de rook-stop-poli terecht in het AVL als deel van het behandelplan zoals nu al bij de hoofd-halstumoren gebeurt. Daar krijgen mensen een motiverend gesprek met een daarin getrainde oncologieverpleegkundige. Zo’n poli zou in elk ziekenhuis moeten bestaan. In de oncologie is het overigens een SONCOS norm. Het is belangrijk dat je altijd vraagt naar het rookgedrag. Je doet mensen tekort als je ze niet verwijst. Overigens geldt: hoe jonger de patiënt en hoe curatiever de behandeling is, hoe meer je te winnen hebt met stoppen met roken. Patiënten waarderen mijn inzet heel erg. Niemand wil toch dat zijn kinderen gaan roken,” besluit de Kanter.

Maak uw donatie over op NL23 ABNA 0525 1750 24 t.n.v. Rookpreventie Jeugd, Amsterdam

Lisette Kunz

Streamers:

“De politiek is nu aan zet” Evidence based maatregelen: doen wat werkt

“Tabak moet een product worden waar je geen zaken mee doet.”